Mục lục

Nấm linh chi là một trong những loại dược liệu quý có giá trị cao trong y học cổ truyền và hiện đại, được đánh giá là “vua của các loại thảo dược” nhờ khả năng tăng cường miễn dịch, giải độc gan, hỗ trợ tim mạch và phòng ngừa ung thư. Tuy nhiên, để đạt được năng suất cao và chất lượng tốt, việc trồng nấm linh chi đòi hỏi kỹ thuật nghiêm ngặt và quy trình chăm sóc chặt chẽ. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết các bước trong quy trình trồng nấm linh chi đạt hiệu quả tối ưu.

1. Thời vụ

Để nuôi nấm linh chi tốt nhất bà con nên bắt đầu từ tháng 1 cho đến tháng 10. Vì sau khoảng tháng 10, lượng mưa tương đối nhiều, độ ẩm không khí cao nên nấm rất dễ bị nhiễm bệnh và phát triển không đồng đều. Thường thì mọi người đều ngưng trồng nấm linh chi từ tháng 10 cho đến khoảng sau tết.

Một năm bà con có thể linh động trồng từ 3 – 4 vụ (thời gian nuôi trồng từ 2,5 – 4 tháng từ khi cấy giống).

Đợt ra nấm đầu tiên thường chất lượng luôn cao nhất, từ đợt 2 và đợt 3 thì sản lượng và chất lượng sẽ kém đi khá nhiều.

2. Chuẩn bị nguyên liệu trồng

Nguyên liệu phổ biến nhất để trồng nấm linh chi là mùn cưa của các loại gỗ mềm, không chứa tinh dầu, không độc. Ngoài ra, người trồng có thể sử dụng các nguyên liệu như thân gỗ, bã mía, cây thân thảo…

Phụ gia phối trộn gồm: Bột cám gạo, bột ngô, Vôi, CaCO₃,MgSO₄ (Magie sulfat)

Nước sạch (nước giếng hoặc nước máy đã lọc)

Sau khi trộn đều nguyên liệu, tiến hành ủ mùn cưa từ 5–7 ngày để nguyên liệu lên men, tỏa nhiệt giúp phân giải chất xơ, loại bỏ tinh dầu và giảm nguy cơ mầm bệnh.

Nấm linh chi được trồng phổ biến bằng mùn cưa tươi, khô của các loại gỗ mềm

3. Đóng bịch

Yêu cầu quan trọng nhất khi đóng bịch là phải thật chặt tay. Trọng lượng phôi nấm cũng phải vừa đủ, khối lượng túi từ 1,2kg đến 1,5kg, không nên dư hay thiếu. Đóng bịch thật chặt là nhằm mục đích không làm đứt tơ chất, không bị nhiễm bệnh do môi trường hay khi di chuyển.

Dùng que soi nấm để tạo lỗ nông tiện khi cấy giống tránh làm cho tơ nấm bị va chạm. Sử dụng túi nilon có kích cỡ 25x35 cm đóng mạt cưa xong tiến hành làm cổ, dùng nút nhựa làm cổ sau đó nhét bông gòn vào miệng bịch không cho thấm sau đó đem liền đi hấp thanh trùng.

Đóng bịch nấm vào túi

4. Phương pháp hấp thanh trùng

Ứng dụng kỹ thuật thanh trùng là để tiêu diệt toàn bộ những vi sinh vật có trong nguyên liệu. Có 2 phương pháp hấp thanh trùng:

+ Phương pháp 1: hấp cách thủy ở nhiệt độ 100⁰C, thời gian kéo dài từ 10 - 12 giờ.

+ Phương pháp 2: thanh trùng bằng nồi áp suất (Autoclave) ở nhiệt độ từ 120 – 125⁰C (áp suất đạt 1,2 - 1,5 at) trong thời gian 180 - 240 phút.

5. Cấy giống vào bịch

Để cấy giống vào bịch bà con cần khử trùng tất cả từ phòng cấy giống và các dụng cụ để cấy giống, phòng cấy giống phải chắn gió, không quá kín, bịch phôi giống sau khi hấp là phải cấy ngay.

Sau đó chuẩn bị dụng cụ cấy giống như chai giống, que kẹp, đèn cồn, bàn cấy, cồn sát trùng tất cả phải thanh trùng để nguội.

Lưu ý cấy giống phải đúng độ tuổi, khi cấy không nên đưa kẹp đèn cồn vào lửa quá lâu để đốt. Trong quá trình cấy, chai cấy giống luôn để nằm ngang, tốt nhất nên sử dụng tủ cấy sẽ hạn chế bớt mầm bệnh từ không khí, khi nói chuyện, hơi thở.

Cấy giống có thể thực hiện hai phương pháp:

+ Phương pháp 1: Cấy giống trên que sắn

Với phương pháp này cần tạo lỗ ở bịch phôi giống có đường đường kính 1,8-2cm, sâu 15-17cm, lúc cấy cần đặt bịch nguyên liệu gần đèn cồn, gắp từng que ở túi giống cấy vào túi nguyên liệu.

+ Phương pháp 2: Cấy giống nấm trên cơ chất hạt.

Sử dụng giống linh chi cấy trên hạt, ta dùng que cấy kều nhẹ giống cho đều trên bề mặt bịch nguyên liệu tránh dập nát giống, cho khoảng 10-15 gam giống cho vào bịch nguyên liệu, cứ 1 túi giống 300 gram cấy đủ cho 25-30 bịch nguyên liệu.

- Chú ý: Giống cấy phải đảm bảo đúng độ tuổi.

Trước khi cấy giống ta phải dùng cồn lau miệng chai giống, bóc tách lớp màng trên bề mặt nhưng không được để hạt giống bị nát.

Trong quá trình cấy, chai giống luôn phải để nằm ngang.

Sau khi cấy giống ta đậy nút bông lại, vận chuyển túi vào khu vực ươm.

Phải thường xuyên vệ sinh sạch sẽ phòng cấy giống.

Hấp thanh trùng và cấy giống vào bịch

6. Giai đoạn nuôi ủ tơ

Bà con cần chú ý, nhà ủ tơ phải sạch sẽ và thoáng mát. Độ ẩm lý tưởng là 70 - 80%, nhiệt độ khoảng 25 - 30⁰C, không bị mưa dột, khử trùng và rải vôi xung quanh nhà ủ.

Đối với nấm khô và phôi nấm thì nên tách riêng nhà ủ. Các bịch phôi cần đặt trên kệ hoặc móc treo với khoảng cách giữa các bịch là 2 - 3cm. Không nên tưới nước trong thời gian ủ, hạn chế di chuyển và kiểm tra thường xuyên để tránh ảnh hưởng đến nấm.

Trong quá trình sợi nấm phát triển nếu thấy túi nào bị nhiễm cần loại bỏ ngay để không ảnh hưởng đến những túi khác.

Theo dõi quá trình lan tơ nấm ½ đến ⅓ là lúc tơ nấm bắt đầu hình thành quả thể, tháo bớt một ít lớp bông ở cổ bịch phôi giống để nấm có chỗ mọc ra không bị kẹt.

Tiếp tục ủ tới khi tơ nấm phủ kín bịch sau khoảng 2 ngày mới tưới nước duy trì nhiệt độ ở 280C và độ ẩm 90%.

Nuôi ủ tơ

7. Kỹ thuật chăm sóc nấm linh chi

Có 2 phương pháp chăm sóc nấm linh chi như sau:

Phương pháp phủ đất: Khi sợi nấm đã ăn kín khoảng ¾ túi, người trồng cần gỡ bỏ nút bông, mở miệng túi, phủ lên trên bề mặt một lớp đất có chiều dày 2-3cm.

Trong trường hợp đất phủ khô, người trồng phải tưới phun sương để đất ẩm trở lại. Tuyệt đối không tưới nhiều, nước thấm xuống nền cơ chất sẽ gây nhiễm bệnh, ảnh hưởng đến quá trình hình thành quả thể nấm.

Trong thời gian 7-10 ngày đầu (kể từ lúc phủ đất) cần duy trì độ ẩm không khí trong nhà đạt 80-90% bằng cách tưới nước thường xuyên trên nền nhà.

Khi quả thể bắt đầu nhô lên trên mặt đất, người trồng cần duy trì độ ẩm liên tục cho đến khi thu hái. Thời gian này đến khi thu hoạch thường kéo dài khoảng 65-70 ngày.

Khi đó ngoài việc duy trì độ ẩm trong phòng thì ta còn phải tưới phun sương nhẹ trực tiếp trên bề mặt đất phủ 1-3 lần trong ngày (tùy theo điều kiện thời tiết) mục đích để giúp đất phủ luôn duy trì độ ẩm (tương tự độ ẩm của đất trồng rau). Việc chăm sóc như trên kéo dài liên tục cho tới khi viền màu trắng trên mũ nấm không còn nữa, lúc đó nấm đến tuổi thu hái.

Phương pháp không phủ đất: Tính từ ngày cấy giống đến khi rạch túi khoảng 25-30 ngày, sợi nấm sẽ ăn kín ¾ túi. Người trồng tiến hành rạch 2 vết rạch sâu vào trong túi 0,2-0,5cm, đối xứng trên bề mặt túi nấm. Túi nấm cần được đặt trên giàn, các túi cách nhau 2-3cm, tránh chạm vào nhau.

Tiếp sau đó từ 7 - 10 ngày đầu chủ yếu tiến hành tưới nước trên nền nhà, đảm bảo độ ẩm 80-90%, thông thoáng vừa phải.

Khi quả thể nấm bắt đầu mọc từ các vết rạch hoặc qua nút bông thì người trồng có thể tưới phun sương nhẹ vào túi nấm mỗi ngày từ 1-3 lần (tùy theo điều kiện thời tiết). Chế độ chăm sóc như trên được duy trì liên tục cho đến khi viền trắng trên vành mũ quả thể không còn nữa là hái được.

Phương pháp phủ đất

Phương pháp trồng bịch giá thể

8. Thu hoạch và bảo quản

Thời điểm thu hái: 10 ngày sau khi xuất hiện lớp bào tử màu nâu (mũ nấm ngả nâu sậm)

Cách hái: cắt sát gốc, đặt nhẹ nhàng lên lớp giấy báo, úp mặt nấm xuống để tránh lem bào tử vào thân

Phơi sấy:

Giai đoạn 1: 40–45°C trong 6–8 giờ

Giai đoạn 2: 55–60°C trong 6–8 giờ tiếp theo

Bảo quản: nấm khô, độ ẩm còn lại khoảng 10–12%, đóng túi kín, đặt nơi khô mát.

Lưu ý :

- Không nên tưới trực tiếp vào bịch nấm trong giai đoạn tơ phát triển

- Phòng ươm và khu chăm sóc cần thông thoáng, không mưa dột

- Vệ sinh, khử trùng thường xuyên, tránh nấm mốc lây nhiễm chéo

- Không trồng vào mùa mưa kéo dài, dễ phát sinh bệnh

Trồng nấm linh chi không quá khó nếu người trồng tuân thủ đúng kỹ thuật và quy trình. Việc đầu tư cẩn thận từ nguyên liệu, quy trình ươm tơ, chăm sóc đến bảo quản sẽ giúp đảm bảo chất lượng dược tính và hình thức của nấm thành phẩm, từ đó nâng cao giá trị kinh tế cho người trồng. Với nhu cầu sử dụng nấm linh chi ngày càng tăng, mô hình trồng nấm hoàn toàn có thể trở thành hướng đi bền vững cho nhiều hộ gia đình nông thôn.

Ths.Phạm Thị Ngọc Điệp – Phòng Kỹ thuật Nông nghiệp

Hướng dẫn kỹ thuật trồng nấm linh chi hiệu quả, năng suất cao

Lưu ý :