Giảm kháng sinh trong chăn nuôi: Hướng đi từ thảo dược và phụ phẩm tự nhiên

          Việc lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi đã và đang để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng: ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi và con người, tồn dư trong thực phẩm, ô nhiễm môi trường, và làm suy giảm uy tín nông sản xuất khẩu.

         Theo FAO, ngành chăn nuôi toàn cầu tiêu thụ khoảng 70% lượng kháng sinh sản xuất ra mỗi năm. Ở Việt Nam, dù đã có các quy định kiểm soát, nhưng tình trạng sử dụng kháng sinh để phòng bệnh hoặc trộn vào thức ăn vẫn còn phổ biến, đặc biệt trong chăn nuôi hộ nhỏ.

        Trước thực tế đó, ngành chăn nuôi đang từng bước chuyển hướng theo xu thế giảm dần và tiến tới loại bỏ kháng sinh, thay thế bằng chế phẩm sinh học, thảo dược và phụ phẩm tự nhiên, phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp xanh, tuần hoàn và an toàn thực phẩm.

        Việt Nam là quốc gia có nguồn tài nguyên dược liệu phong phú với hơn 5.000 loài cây thuốc. Nhiều loại trong số này như tỏi, nghệ, gừng, lá ổi… có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, hỗ trợ tiêu hóa và tăng sức đề kháng cho vật nuôi. Đây đều là nguyên liệu dễ kiếm, giá rẻ, an toàn, không để lại tồn dư và thân thiện với môi trường.

          1. Vì sao nên sử dụng thảo dược trong chăn nuôi?

          Việc sử dụng thảo dược và phụ phẩm tự nhiên không chỉ giúp phòng – trị bệnh hiệu quả mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực:

          An toàn cho người tiêu dùng: Không tồn dư kháng sinh trong thịt, trứng, sữa.

         Hiệu quả với vật nuôi: Kháng khuẩn, tăng đề kháng, hỗ trợ tiêu hóa, giảm stress.

         Thân thiện môi trường: Không gây ô nhiễm đất, nước, hạn chế vi sinh vật kháng thuốc.

         Tiết kiệm chi phí: Nhiều nguyên liệu có sẵn tại địa phương, dễ áp dụng trong hộ gia đình và hợp tác xã.

         Việc ứng dụng thảo dược không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là hướng đi phù hợp với mục tiêu nâng cao chất lượng sản phẩm chăn nuôi, đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững.

          2. Các loại thảo dược khuyến cáo sử dụng trong chăn nuôi

          2.1. Tỏi – kháng sinh tự nhiên

         Tỏi là gia vị quen thuộc, cũng là vị thuốc tốt cho vật nuôi. Tỏi có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm, giúp tăng sức đề kháng, phòng bệnh đường ruột, tiêu chảy. Có thể dùng tỏi giã nhỏ trộn cám hoặc ngâm giấm cho uống. Cách dùng:

          Giã nhuyễn tỏi tươi, trộn 2–4g/kg thức ăn.

         - Ngâm tỏi với giấm, pha nước theo tỉ lệ 1:10 cho gà uống 1–2 lần/tuần.

          2.2. Gừng – giúp tiêu hóa, giảm ho hen

        Gừng có vị cay, tính ấm, giúp kích thích tiêu hóa, chống đầy bụng, lạnh bụng, giảm ho khi thời tiết thay đổi. Gừng tươi hoặc khô đều dùng được cho gia súc, gia cầm. Cách dùng:

        Tươi hoặc phơi khô, trộn cám: 2–4g/kg thức ăn.

        Nấu nước gừng (có thể kết hợp tỏi, sả): cho uống phòng bệnh hô hấp.

         2.3. Nghệ – giải độc gan, giảm viêm ruột

       Nghệ giúp hỗ trợ tiêu hóa, bảo vệ gan, tăng miễn dịch, chống viêm ruột và giảm stress. Có thể trộn bột nghệ vào khẩu phần ăn hoặc pha nước nghệ cho vật nuôi uống. Cách dùng:

         + Lợn con: 5–10g bột nghệ/con/ngày.

         + Gà: trộn cám 1–2%, pha nước nghệ tươi 100g/20 lít nước.

          2.4. Lá ổi – kháng khuẩn, chống tiêu chảy

         Lá ổi chứa tanin và tinh dầu có khả năng cầm tiêu chảy, giảm viêm ruột, kháng khuẩn. Dùng tốt cho gà, vịt, lợn con khi bị đi phân lỏng. Cách dùng:

         - Nấu nước lá ổi tươi (100–200g/2–3 lít nước): cho uống khi vật nuôi đi ngoài.

         - Bột lá ổi: trộn cám 1–2%.

          2.5. Lá sả – khử mùi, giải cảm

         Lá sả chứa tinh dầu có khả năng kháng khuẩn, đuổi côn trùng, khử mùi chuồng trại. Cũng giúp vật nuôi giải cảm, kích thích tiêu hóa. Cách dùng:

          Nấu nước sả + gừng + tỏi cho uống 2–3 ngày/tuần.

          Phun nước sắc sả khử mùi chuồng trại.

          Treo bó lá sả tươi quanh chuồng đuổi ruồi muỗi.

           2.6. Bạc hà – giảm ho, làm mát

         Bạc hà có tinh dầu giúp thông mũi, long đờm, giải cảm, hỗ trợ tiêu hóa, làm mát cơ thể trong mùa nắng nóng. Cách dùng:

          Nấu nước bạc hà + lá tía tô + gừng cho vật nuôi uống khi ho, khò khè.

          Xông chuồng bằng bạc hà tươi hoặc khô để đuổi mạt, ruồi muỗi.

          Không dùng tinh dầu đậm đặc trực tiếp cho vật nuôi nhỏ.

          3. Một số bài thuốc dân gian hiệu quả cao

Một số hình ảnh về thảo dược

       4. Khuyến cáo sử dụng thảo dược an toàn

      - Nên dùng đều đặn, đúng liều, kiên trì (không có tác dụng tức thời như kháng sinh).

      - Không thay thế hoàn toàn thuốc thú y khi vật nuôi bị bệnh nặng.

      - Kết hợp thảo dược với dinh dưỡng hợp lý, vệ sinh chuồng trại, tiêm phòng đầy đủ.

        5. Kết luận và đề xuất

       Việc sử dụng các thảo dược như tỏi, gừng, nghệ, lá ổi, sả, bạc hà là giải pháp an toàn – tiết kiệm – hiệu quả trong phòng và hỗ trợ trị bệnh cho vật nuôi. Những nguyên liệu này dễ kiếm, không gây hại cho người dùng và thân thiện với môi trường. Nếu được áp dụng đúng cách và đều đặn, bà con hoàn toàn có thể giảm hoặc không cần sử dụng kháng sinh, hướng đến mô hình chăn nuôi hữu cơ – tuần hoàn – an toàn thực phẩm.

Ths. Bùi Thị Nguyên – Phòng Chuyển giao kỹ thuật Nông nghiệp