Lợi ích và rủi do của chất sơ trong thức ăn chăn nuôi gia cầm

          Hiện nay, cả nước có hơn 559 triệu con gia cầm, riêng Hải Phòng có trên 23 triệu con (trong đó đàn gà trên 19 triệu con). Chăn nuôi chủ yếu dựa vào thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh, cân đối tỷ lệ dưỡng chất. Tuy nhiên, trong khi người chăn nuôi thường chú trọng hàm lượng protein, thì vai trò của chất xơ trong khẩu phần lại chưa được quan tâm đúng mức.

        Trước đây, chất xơ thường bị coi là yếu tố “cản trở” dinh dưỡng vì làm giảm khả năng tiêu hóa. Nhưng những nghiên cứu mới cho thấy chất xơ không chỉ mang tính chống dinh dưỡng mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe và năng suất của gia cầm – nếu được bổ sung hợp lý.

         1. Lợi ích của chất xơ trong chăn nuôi gia cầm

         * Phát triển hệ tiêu hóa

         Chất xơ có tác động tích cực đến sự phát triển của hệ tiêu hóa ở gia cầm. Cụ thể, chất xơ giúp tăng cường cấu trúc và chức năng của niêm mạc ruột, đồng thời gia tăng sự đa dạng của vi khuẩn có lợi trong ruột. Chất xơ không hòa tan như vỏ yến mạch còn giúp cải thiện chức năng của mề, tăng cường quá trình tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất.

         * Cải thiện sức khỏe đường ruột

       Chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe đường ruột của gia cầm bằng cách điều chỉnh hệ vi sinh vật đường ruột. Một số loại chất xơ hòa tan có khả năng tăng cường sản xuất axit béo chuỗi ngắn (SCFA), đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh hệ miễn dịch và tăng cường chức năng của ruột.

        * Tăng cường hệ miễn dịch

       Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng chất xơ có khả năng tăng cường hệ miễn dịch ở gia cầm. Chất xơ có thể cải thiện hoạt động của hệ thống miễn dịch thông qua việc tăng cường sự phát triển của vi khuẩn có lợi và giảm sự phát triển của vi khuẩn gây hại. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều quốc gia đã cấm sử dụng kháng sinh như chất kích thích tăng trưởng trong chăn nuôi.

      * Tăng hiệu suất tăng trưởng

      Việc bổ sung chất xơ ở mức độ hợp lý trong khẩu phần ăn có thể cải thiện hiệu suất tăng trưởng của gia cầm. Chẳng hạn, việc bổ sung vỏ yến mạch ở mức 2-3% trong khẩu phần ăn của gà thịt đã được chứng minh là cải thiện hiệu suất tăng trưởng nhờ vào việc cải thiện chức năng tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất.

        * Tối ưu hóa chi phí sản xuất

       Sử dụng các nguyên liệu giàu chất xơ như phụ phẩm nông nghiệp có thể giảm chi phí sản xuất mà vẫn đảm bảo hiệu suất chăn nuôi. Các phụ phẩm như cám gạo, vỏ đậu nành, hay bã mía không chỉ có giá thành thấp mà còn giàu chất xơ, giúp cải thiện sức khỏe và hiệu suất tăng trưởng của gia cầm.

          2. Rủi ro khi bổ sung chất xơ

          * Giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất

         Mặc dù chất xơ có nhiều lợi ích, nhưng việc bổ sung quá mức có thể dẫn đến giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất. Điều này đặc biệt đúng với các loại chất xơ hòa tan như cellulose, có thể tăng độ nhớt của dịch ruột và cản trở quá trình tiêu hóa và hấp thu.

           * Ảnh hưởng đến tăng trưởng

         Việc bổ sung chất xơ ở mức độ cao có thể làm giảm hiệu suất tăng trưởng của gia cầm, đặc biệt là ở giai đoạn đầu đời. Việc bổ sung chất xơ cao trong khẩu phần ăn của gà con có thể làm giảm trọng lượng cơ thể và hiệu suất chuyển hóa thức ăn.

         * Sự khác biệt giữa các loại chất xơ

        Không phải tất cả các loại chất xơ đều có tác động giống nhau. Các loại chất xơ khác nhau về tính chất hóa học và vật lý sẽ có tác động khác nhau lên hệ tiêu hóa và sức khỏe của gia cầm. Chẳng hạn, chất xơ không hòa tan như vỏ yến mạch có thể cải thiện chức năng tiêu hóa, trong khi chất xơ hòa tan như cellulose có thể gây tăng độ nhớt và cản trở quá trình tiêu.

         * Nguy nhiễm khuẩn và nấm mốc

       Phụ phẩm nông nghiệp giàu xơ có thể nhiễm nấm độc, như Aspergillus spp. trong cám gạo, bã đậu nành, gây hại cho gia cầm. Do đó cần kiểm soát chặt chẽ chất lượng nguyên liệu.

        Kết Luận

      Chất xơ trong thức ăn gia cầm không chỉ là thành phần chống dinh dưỡng mà còn có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe đường ruột, tăng cường miễn dịch, nâng cao hiệu suất chăn nuôi và tối ưu chi phí sản xuất. Tuy nhiên, hiệu quả chỉ đạt được khi lựa chọn đúng loại chất xơ, bổ sung đúng mức và kiểm soát chất lượng nguyên liệu.

       Trong bối cảnh chăn nuôi hiện đại hướng tới an toàn, bền vững và không phụ thuộc kháng sinh, việc hiểu đúng và sử dụng hợp lý chất xơ sẽ mở ra hướng đi hiệu quả cho người chăn nuôi gia cầm./.

TS. Vũ Đức Hạnh – Trưởng phòng, Phòng Kỹ thuật Nông nghiệp