Mục lục

Trong chăn nuôi, chăn nuôi gia súc cái sinh sản hiện nay là một khâu rất quan trọng. Một con gia súc cái tốt sẽ tạo ra những con giống tốt “tốt nái tốt cả bầy” do đó, khâu chăn nuôi lợn nái luôn được quan tâm đặc biệt để hạn chế tối đa những yếu tố gây hại cho gia súc cái sinh sản. Đối với các yếu tố bên ngoài cơ bản đã người chăn nuôi đã chủ động ngăn ngừa được. Tuy nhiên, còn một số bệnh thường xẩy ra đối với gia súc cái sau khi sinh, một trong những bệnh thường xẩy ra đó là:

I. BỆNH BẠI LIỆT SAU KHI ĐẺ

1. Đặc điểm

Là bệnh phát sinh nhanh chóng, đột ngột sau khi đẻ thường thấy ở 2 chân sau đôi khi ở 2 chân trước hoặc liệt nửa người, làm cho gia súc rối loạn tiêu hoá, ức chế sự tiết sữa.

2. Nguyên nhân

- Do gia súc chửa kỳ cuối thức ăn có hàm lượng dinh dưỡng cao

- Do gia súc nuôi nhốt ít vận động, chuồng trại chật trội thiếu ánh sáng lượng Ca trong máu giảm vì Ca được huy động vào máu để cho quá trình tiết sữa cao hơn bình thường.

- Do gia súc gầy yếu, suy dinh dưỡng, khẩu phần ăn thiếu chất dinh dưỡng nhất là canxi, phốt pho và vitamin, không đảm bảo vệ sinh.

3. Triệu chứng

Con vật lúc đầu ít vận động hoặc liệt 2 chân sau, hoặc 2 chân trước và nửa người, vật có biểu hiện sốt nhẹ, ăn uống kém, lượng sữa giảm.

Lợn bị bại liệt sau khi đẻ

4. Tiên lượng

Điều trị kịp thời gia súc có triển biến tốt, để lâu thường kế phát các bệnh khác hoặc có thể dẫn đến chết.

5. Điều trị

- Đối với bò sữa vắt kiệt sữa trong bầu vú.

- Thay đổi khẩu phần ăn hợp lý cho gia súc.

- Cho gia súc vận động thích hợp.

- Tiêm trợ sức, trợ lực cho gia súc bằng Glucoza, Cafein, các Vitamin, kết hợp dùng thuốc Canxi Clorua, Polycal, Gluconat.cabiron...thuốc kích thích trương lực cơ Strychnin, nghi viêm cơ dùng kháng sinh kháng viêm.

- Xoa bóp cồn Metylsalycynate, hoặc gừng + tỏi + rượu

II. BỆNH VIÊM TỬ CUNG

1. Nguyên nhân

- Do thao tác đỡ đẻ quá thô bạo làm tổn thương niêm mạc tử cung.

- Do vô trùng, sát trùng các dụng cụ không đảm bảo gâynhiễm trùng.

- Do sát nhau, sót nhau bị nhiễm trùng,

- Do các chất thối rữa khi thai chết lưu trong tử cung.

- Do đường đẻ quá khô làm xây sát rách niêm mạc tử cung gây nhiễm trùng.

2. Triệu chứng

Bệnh thường xảy ra ở 3 thể khác nhau: viêm tử cung thể cata; viêm tử cung thể hoại tử; viêm tử cung tích mủ.

Triệu chứng điển hình: Tử cung bài tiết chất dịch sánh đặc màu đục mờ hoặc màu vàng nhạt có nhiều tổ chức tế bào sợi kèm theo thân nhiệt hơi tăng, ăn uống kém kiểm tra qua trực tràng con vật có phản ứng đau và thấy có chất dịch ra theo tay.

Lợn nái sau khi đẻ bị viêm tử cung

3. Chẩn đoán

Dựa vào triệu trứng và thấy dịch chẩy ra ngoài âm đạo, hoặc khám thấy dịch dính vào tay, gia súc có thể sốt nhẹ.

4. Tiên lượng

- Điều trị kịp thời 1-2 tuần bệnh sẽ khỏi, để lâu trở thành mãn tính điều trị khó khỏi, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, có trường hợp ở thể cấp tính gây bại huyết tiên lượng xấu có thể dẫn đến chết.

5. Điều trị

- Điều trị cục bộ: Thụt rửa tử cung bằng các dung dịch thuốc tím 0,1%; Rivanol 1/5000 từ 0,5 - 1,5 lít ngày 1 lần, sau khi thụt tiêm Oxytoxin hoặc Han- ProsT từ 2- 4ml/con, để kích thích co bóp tử cung bài dịch viêm và các dịch thụt rửa ra ngoài, sau đó bơm kháng sinh loãng vào có thể đặt thêm viên đặt tử cung

Ngoài ra có thể dùng nước chè tươi sắc đặc thụt rửa cho gia súc.

- Điều trị toàn thân: Tiêm kháng sinh liều cao kết hợp tiêm truyền đường Glucoza, CaCl2 10% vào tĩnh mạch 50-100 ml tuỳ theo mức độ viêm, kết hợp với việc dùng các loại thuốc trợ sức, trợ lực và tăng cường khâu chăm sóc.

III. BỆNH Ở TUYẾN VÚ

1. Viêm cata bể sữa và ống dẫn sữa

1.1. Nguyên nhân

- Do vắt sữa không kịp thời, không đúng giờ và không kiệt sữa sau mỗi lần vắt, vắt không đúng kỹ thuật làm cho núm vú bị tổn thương, do vệ sinh bầu vú không đảm bảo, khăn lau bầu vú nhiễm bẩn...

- Do liên cầu trùng, tụ cầu trùng, hoặc Ecoli gây ra khi niêm mạc lỗ đầu vú không được khép kín hoặc do sữa tích lại nhiều trong tuyến vú được rỉ ra ngoài làm cho các vi khuẩn xâm nhập vào bể sữa thông qua lỗ đầu vú có thể lan sang các lá vú khác.

- Do nền chuồng bẩn, những chỗ bị sây sát vi khuẩn xâm nhập vào...

1.2. Triệu chứng

Biểu hiện bầu vú xung huyết, niêm mạc bể sữa bị phù, sữa có hiện tượng đông vón có màu xanh hay vàng làm cho ống dẫn sữa bị tắc, bầu vú mất tính đàn hồi khi vắt xong bầu vú không teo lại, toàn bộ sữa không phân biệt được sữa đầu và sữa thường.

1.3. Tiên lượng

Ống tiết sữa và các niêm mạc của vú bị viêm lan xung quanh chuyển thành viêm toàn bộ các lá vú khác điều trị sẽ lâu khỏi.

1.4. Điều trị

- Vệ sinh bầu vú trước, trong và sau khi vắt sữa, vắt kiệt sữa qua các lần vắt.

- Dùng Bicacbonat natri 1- 2% 40-50ml bơm trực tiếp vào lá vú hoặc Rivanol 0,1- 0,2%. Furacilin 1/5000... ngoài ra có thể dùng kháng sinh bơm vào lá vú có thể kết hợp với Novocain 0,5%, bơm song nên xoa bóp nhẹ nhàng bầu vú, trường hợp cần thiết bơm lần thứ 2 cách 8 - 12 giờ nhưng liều bằng 1/2 liều đầu.

- Kết hợp tiêm bắp bằng 1 số loại kháng sinh, 1 số thuốc trợ sức trợ lực để tăng sức đề kháng cho con vật

Kháng sinh thường dùng: nếu các vết thương cư trú lâu trong vú thì tốt nhất là điều trị cục bộ. Điều quan trọng là phải biết được các loại kháng sinh mà vi khuẩn tác nhân gây bệnh mẫn cảm, cũng như nồng độ ức chế tối thiểu. Các liên cầu khuẩn thì mẫn cảm với Penicilline-G. Ngược lại, phần lớn các tụ cầu khuẩn hình thành penicillinase và trong trường hợp nhiễm loại này thì cần sử dụng các kháng sinh không bị penicillinase phân huỷ. Khi nhiễm với các tụ cầu khuẩn, nên sử dụng các kháng sinh trên cơ sở cloxacilline, oxacilline, dicloxacilline, licomycine, erytromycine, kanamycine, bacitracine. Nếu viêm nhiễm do liên cầu khuẩn và tụ cầu khuẩn gây ra, nên sử dụng phối hợp Penicilline-G. Việc sử dụng phối hợp một kháng sinh có tác dụng diệt và một kháng sinh có tác dụng kìm hãm không có ý nghĩa lớn

- Trong quá trình điều trị cần cho ăn giảm thức ăn nhiều nhựa, nhiều chất dinh dưỡng để hạn chế việc tiết sữa.

Bò bị viêm vú

2. Viêm cata tuyến sữa

2. 1. Nguyên nhân

- Do khâu vệ sinh vắt sữa không dảm bảo.

- Do kế phát một số bệnh như viêm âm đạo, viêm tử cung, sót nhau, lở mồm long móng.

- Do cạn sữa không kịp thời, vắt sữa không kiệt qua các lần vắt.

2.2. Triệu chứng

- Sữa loãng có màu trắng nhạt hoặc hơi hồng, có khi đặc sánh có sợi hoặc vón cục, lượng sữa giảm.

- Sờ vào núm vú con vật có phản ứng đau, bầu vú giảm tính đàn hồi, sưng to con vật mệt mỏi bỏ ăn.

2.3. Tiên lượng

- Bệnh nhẹ điều trị kịp thời khả năng khôi phục nhanh, lượng sữa giảm ít nhưng dễ chuyển sang dạng mãn tính ít khi chuyển thành viêm có mủ khó khăn trong việc điều trị.

2. 4. Điều trị

- Giảm thức ăn chứa nhiều nước trong khẩu phần, vắt kiệt sữa sau mỗi lần vắt, tăng số lần vắt sữa trong ngày, sau khi vắt kiệt dùng kim thông đầu vú bơm vào trong bầu vú dung dịch Rivanol 1/5000; Furacilin, Sulfamid 1%.

- Dùng một số loại kháng sinh như điều trị viêm cata bể sữa và ống dẫn sữa bơm vào trong bầu vú để 15 - 30 phút sau vắt kiệt. Khi núm vú có phản ứng đau, dùng các loại thuốc mỡ như xit boric 4 gr, Vazơlin 20 gr bơm vào bầu vú.

- Ngoài ra có thể dùng 1 số lá chát để rửa: Lá mít, lá chè, búp ổi...

TS. Vũ Đức Hạnh – Trưởng phòng, Phòng Kỹ thuật Nông nghiệp

– Trung tâm Khuyến nông Hải Phòng