Mục lục

Trong chăn nuôi gia súc ăn cỏ như trâu, bò, dê, cừu, thỏ,… nguồn thức ăn thô xanh đóng vai trò quyết định đến năng suất và sức khỏe vật nuôi. Tuy nhiên, vào mùa hanh khô, nguồn thức ăn thô xanh thường khan hiếm, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả chăn nuôi. Việc ủ chua thức ăn là một giải pháp hiệu quả, dễ thực hiện để dự trữ thức ăn cho vật nuôi quanh năm, nhất là trong mùa khô.

Lợi ích của việc ủ chua thức ăn thô xanh:

- Dự trữ thức ăn dài ngày: Đảm bảo nguồn cung ổn định cho gia súc trong mùa khô.

- Tăng khả năng tiêu hóa: Nhờ vi sinh vật lên men làm mềm nguyên liệu, giải phóng dưỡng chất.

- Giảm tổn thất dinh dưỡng so với phơi khô hoặc để tự nhiên.

- Tiết kiệm chi phí: Tận dụng được cỏ tươi, thân lá cây ngô, rau thừa, thân cây đậu...

- Chống ô nhiễm môi trường: Do tận dụng phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn thay vì bỏ đi hoặc đốt.

Sau đây là một số lưu ý khi ủ chua thức ăn chăn nuôi:

1. Chuẩn bị nguyên liệu và dụng cụ

- Nguyên liệu chính (thô xanh):

+ Cỏ voi, cỏ sả, cỏ tự nhiên, rau lang, rau muống, thân – lá cây ngô, bèo lục bình, cây họ đậu,… (nguyên liệu tươi, không mốc hỏng) 1 tấn

+ Cắt ngắn khoảng 5–10 cm để dễ nén chặt và lên men nhanh.

- Phụ liệu (giúp quá trình lên men tốt): Để ủ 1 tấn nguyên liệu thô xanh

Tên phụ liệu	Liều lượng cho 1 tấn cỏ	Mục đích
Rỉ mật đường	30–40 kg	Cung cấp đường cho vi sinh lên men
Cám gạo/bột bắp	30–50 kg	Bổ sung tinh bột, giúp lên men
Muối ăn	5–10 kg	Ổn định pH, chống mốc
Chế phẩm vi sinh EM2 (có thể dùng EM, Lactobacillus hoặc men bán sẵn)	10–20 lít	Kích thích quá trình lên men
Nước sạch (nếu cần)	Khoảng 30–50 lít	Nếu nguyên liệu khô thì phun thêm nước để đảm bảo độ ẩm 65–70%

- Dụng cụ cần chuẩn bị:

+ Dao, máy cắt cỏ (nếu có): để băm nhỏ nguyên liệu.

+ Thau, xô để trộn phụ liệu (mật, men, muối...).

+ Bình phun nước (hoặc bình tưới) để phun dung dịch lên nguyên liệu.

Dụng cụ ủ: Bao nilon lớn, hố đất lót bạt, thùng nhựa có nắp hoặc bể xi măng; vải bạt, nắp đậy, vật nặng (gạch, bao đất) để nén và đậy kín.

Mẹo kiểm tra độ ẩm: cầm một nắm nguyên liệu đã trộn, bóp nhẹ tay có nước rỉ ra vài giọt là vừa.

2. Các bước kỹ thuật ủ chua

Bước 1: Pha dung dịch lên men (EM2)

Nếu dùng EM gốc, cần ủ men thứ cấp trước:

- 1 lít EM gốc + 1 lít mật rỉ + 18 lít nước sạch → Ủ kín trong 5–7 ngày ở nơi râm mát → ra dung dịch EM2 Dùng 10–20 lít EM2 để trộn cho 1 tấn cỏ.

Bước 2: Trộn nguyên liệu

- Cắt nhỏ cỏ khoảng 3-5 cm.

- Trộn đều theo từng lớp (20–30 cm):

+ Rắc đều cám + muối + mật rỉ lên từng lớp cỏ.

+ Dùng bình phun xịt đều EM2 pha loãng (1:1 với nước sạch).

+ Đảo trộn kỹ từng lớp để các phụ liệu ngấm đều.

Bước 3: Ủ

- Cho nguyên liệu đã trộn vào dụng cụ ủ (bao/hố/bể).

- Nén chặt từng lớp để loại bỏ không khí (dùng chân, đồ nặng để nén...).

- Đậy kín hoàn toàn: dùng bao nilon, bạt hoặc nắp.

- Đặt vật nặng lên trên (gạch, bao đất) để giữ nén..

Bước 4: Thời gian ủ

- Ủ kín ủ trong 21–30 ngày là dùng được.

- Khi mở:

+ Chỉ lấy phần dùng trong ngày.

+ Đậy kín lại ngay sau khi lấy để tránh hỏng.

+ Dùng liên tục trong 1–2 tuần sau khi mở bao, không để quá lâu sau khi mở.

3. Cách nhận biết sản phẩm ủ đạt tiêu chuẩn

Đặc điểm	Sản phẩm ủ đạt chuẩn	Sản phẩm ủ bị hỏng
Mùi	Thơm nhẹ, chua dịu (giống mùi dưa muối)	Hôi, mốc, thối
Màu sắc	Vàng, nâu xanh	Đen, mốc trắng/đen
Cảm giác	Mềm, khô ráo nhẹ	Nhớt, ướt sũng, chảy nước
Gia súc ăn	Ăn khỏe, thích thú	Bỏ ăn, tiêu chảy