(HTĐT) Phiên tòa xét xử hành vi ngâm rau củ vào hóa chất của TAND quận Thủ Đức (thành phố Hồ Chí Minh) diễn ra ngày 1-11 vừa qua được dư luận đặc biệt quan tâm khi vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (ATTP) bị xử lý hình sự. Tại Hải Phòng, nhiều vụ việc vi phạm ATTP bị phát hiện, gây dư luận bức xúc, song đến nay, chưa có vụ việc nào bị xử lý hình sự. Phóng viên Báo Hải Phòng có cuộc trao đổi với đồng chí Phó chánh án TAND thành phố Trịnh Khắc Thịnh chung quanh vấn đề này. 

Đoàn kiểm tra liên ngành của thành phố kiểm tra An toàn

thực phẩm tại một cơ sở giết mổ trên địa bàn quận Kiến An

              - Đề nghị đồng chí cho biết, pháp luật quy định xử lý hình sự các vi phạm về ATTP như thế nào?

- Các vi phạm quy định về ATTP hiện đang là vấn đề bức xúc dư luận, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với xã hội. Bộ luật Hình sự hiện hành quy định cụ thể việc xử lý hình sự các vi phạm này. Theo đó, 5 nhóm hành vi vi phạm về ATTP bị xử lý về hình sự gồm: Sử dụng chất, hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, phụ gia thực phẩm hoặc chất hỗ trợ chế biến thực phẩm (gọi chung là các chất) mà biết rõ là cấm sử dụng hoặc ngoài danh mục được phép sử dụng trong sản xuất thực phẩm; sử dụng các chất mà biết rõ là chưa được phép sử dụng hoặc chưa được phép lưu hành tại Việt Nam để sản xuất thực phẩm; sử dụng động vật chết do bệnh, dịch bệnh hoặc động vật bị tiêu hủy để chế biến thực phẩm hoặc cung cấp, bán thực phẩm chế biến từ động vật chết do bệnh, dịch bệnh hoặc động vật bị tiêu hủy; nhập khẩu, cung cấp hoặc bán thực phẩm mà biết rõ là có sử dụng các chất cấm sử dụng hoặc ngoài danh mục được phép sử dụng; nhập khẩu, cung cấp hoặc bán thực phẩm mà biết rõ là có sử dụng các chất chưa được phép lưu hành, chưa được phép sử dụng tại Việt Nam. Khung hình phạt đối với hành vi phạm tội này là phạt tù từ 1 năm tới 20 năm chia thành 4 mức; bổ sung thêm hình phạt tiền là hình phạt chính, mức phạt 50 triệu đồng - 500 triệu đồng. Người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm.

- Những quy định pháp luật hình sự hiện hành có điểm gì mới?

- Điều 317 Bộ luật Hình sự đang thi hành cụ thể hóa các nhóm hành vi vi phạm quy định về ATTP có thể bị xử lý hình sự. Đó là các hành vi sản xuất, kinh doanh thực phẩm chứa chất cấm hoặc sử dụng chất cấm để sản xuất, chế biến thực phẩm có giá trị từ 10 triệu đồng tới 1 tỷ đồng trở lên; thu lợi bất chính từ 5 triệu đồng tới 500 triệu đồng trở lên; gây ảnh hưởng sức khỏe từ 5 người trở lên hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% trở lên. Bên cạnh đó, mức phạt tù cao nhất đối với các vi phạm quy định về ATTP cũng được nâng lên 20 năm tù (tăng 5 năm so với trước), nâng mức phạt tiền cao nhất lên đến 500 triệu đồng, gấp 10 lần so với trước. Không chỉ giúp các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng hình phạt dễ dàng, thống nhất, phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, những quy định mới này cũng thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong xử lý nghiêm những vi phạm về ATTP để tạo lập môi trường sống an toàn, lành mạnh cho người dân.

- Đồng chí cho biết vì sao đến nay số vụ việc vi phạm quy định về ATTP bị xử lý hình sự còn rất ít?

- Hiện, số vụ vi phạm quy định về ATTP bị xử lý hình sự rất ít so với vi phạm thực tế. Tại Hải Phòng, hiện chưa có vụ việc nào vi phạm quy định về ATTP bị xử lý hình sự. Có nhiều nguyên nhân khiến việc xử lý hình sự các vi phạm quy định về ATTP gặp khó khăn. Việc xác định hậu quả là điều kiện cần để xử lý hình sự. Tuy nhiên, hậu quả của các hành vi vi phạm ATTP thường không đến ngay lập tức sau khi người tiêu dùng sử dụng thực phẩm chứa chất cấm. Việc xác định rõ những thiệt hại về sức khỏe của người tiêu dùng do loại thực phẩm nào gây ra cũng rất khó vì nguồn thực phẩm một người sử dụng trong ngày rất đa dạng. Việc giám định chất cấm gây ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng rất phức tạp và tốn kém. Công tác quản lý thị trường các loại chất phụ gia thực phẩm hiện còn lỏng lẻo, các chất cấm được mua bán dễ dàng khiến nhiều người không nhận thức rõ việc sử dụng các loại chất cấm đó là vi phạm pháp luật. Một khó khăn nữa là, giá trị thực của các loại thực phẩm sử dụng chất cấm thường thấp nên khi tính toán, xác định đều khó đạt tới mức bị xử lý hình sự (từ 10 triệu đồng trở lên theo quy định của luật).

Tại phiên tòa diễn ra ngày 1-11 vừa qua, TAND quận Thủ Đức (thành phố Hồ Chí Minh) tuyên phạt Bùi Văn Sáng (sinh năm 1983, tại Tiền Giang) mức án 1 năm 6 tháng tù về tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm do hành vi chỉ đạo các công nhân dùng chất cấm ngâm 7-8 tấn củ cải, cà rốt mỗi ngày để bán ra thị trường. Trước đó, ngày 28-12-2018, TAND tỉnh Đắk Nông tuyên phạt tù 5 bị cáo có hành vi trộn bột pin, tạp chất, hạt tiêu vào cà phê để kinh doanh kiếm lời với mức án từ 7 đến 8 năm tù/bị cáo. 

- Vậy, cần có sự điều chỉnh quy định pháp luật như thế nào cho phù hợp với thực tế?

- Hiện, hầu hết những người vi phạm quy định về ATTP khi được hỏi đều cho rằng không nhận thức được việc làm của mình là vi phạm pháp luật. Mặt khác, việc đánh giá ý thức chủ quan của người thực hiện tương đối khó khăn. Vì vậy, nên bỏ cụm từ “mà biết” trong điều 317 Bộ luật Hình sự để buộc những người sử dụng hóa chất, chất phụ gia, thuốc… trong sản xuất, chế biến thực phẩm phải tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Bên cạnh đó, cần nâng mức xử phạt tiền tương xứng với khoản lợi nhuận thu được từ những vi phạm về ATTP để bảo đảm tính răn đe, phòng ngừa tội phạm.